Miasto Opole jest objęte programem ochrony powietrza, który został uchwalony przez Sejmik Województwa Opolskiego w dnia 25 października 2013 r. w sprawie przyjęcia „Programu ochrony powietrza dla strefy miasto Opole, ze względu na przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłu PM10 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu wraz z planem działań krótkoterminowych”. Program ochrony powietrza ma na celu określenie działań, których realizacja ma doprowadzić do osiągnięcia wymaganej jakości powietrza. W Programie ochrony powietrza dla miasta Opola wprowadzono wiele działań naprawczych, mających na celu redukcję zanieczyszczeń w powietrzu, w tym: pyłu zawieszonego PM10 i benz(a)pirenu. Wskazano również realizatorów zadań wynikających z ww. Programu.
W zakresie emisji powierzchniowej prowadzone są działania ukierunkowane na redukcję emisji z obiektów mieszkalnych, a także usługowych i budynków użyteczności publicznej. Wśród działań najwięcej jest takich, które nastawione są na zmianę sposobu ogrzewania, czyli ograniczanie stosowania paliw stałych, takich jak węgiel i drewno, a także zwiększenie wykorzystania ciepła pochodzącego z miejskiej sieci ciepłowniczej oraz gazu. W tym zakresie będą nadal kontynuowane działania związane z realizacją „Programu ograniczania niskiej emisji dla miasta Opola”. Podejmowane będą również działania związane z termomodernizacją budynków, w celu ograniczenia zapotrzebowania na ciepło, a przez to zmniejszenia ilości spalanego paliwa. Zgodnie z „Programem ograniczenia niskiej emisji dla miasta Opola”, a także zgodnie z uchwałą Nr XIII/202/15 Rady Miasta Opola z dnia 2 lipca 2015 r. w sprawie określenia zasad udzielania i rozliczania dotacji celowych dla inwestycji służących ochronie powietrza, w ramach realizacji Programu ograniczenia niskiej emisji dla miasta Opola, udzielane są dotacje na zmianę sposobu ogrzewania z paliw stałych na paliwa ekologiczne: gaz, olej, energia elektryczna oraz na podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej, odnawialne źródła energii.
W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego od lat stosowane są zapisy określające zasady modernizacji, rozbudowy i budowy systemów infrastruktury, które preferują zaopatrzenie w ciepło z miejskiego systemu ciepłowniczego, w oparciu o istniejącą infrastrukturę, a także ogrzewanie obiektów z indywidualnych i lokalnych źródeł ciepła, opartych na paliwach płynnych, gazowych, energii elektrycznej i odnawialnej, niepowodujących ponadnormatywnego zanieczyszczenia powietrza.
Ponadto z opracowań Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Opolu, które dotyczą oceny jakości powietrza wynika, że należy również kontynuować działania związane z redukcją emisji do powietrza pyłów zawieszonych z przemysłowych źródeł emisji, ponieważ wpływają one na stan powietrza. Dzięki takim działaniom obserwowany jest spadek emisji zanieczyszczeń pyłowych. Zgodnie z informacjami zamieszczonymi w opracowaniu pn. „Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2015”, sporządzonym przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Opolu, emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów przemysłowych w okresie ostatniego dziesięciolecia wyraźne spadła. Z oceny jakości powietrza w Opolu za rok 2015 wynika, że w 2015 r. przekroczony został roczny poziom docelowy benzo(a)pirenu (<= 1 ug/m3). W związku z tym strefa miasto Opole uzyskała klasę C, ponieważ przekraczana jest roczna wartość docelowa benzo(a)pirenu, wymagająca wdrażania naprawczych programów ochrony powietrza (POP). Jednocześnie przekroczony był poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10. Podkreślić jednak należy, że nie zostało przekroczone stężenie średnioroczne (które dla roku wynosi 40 µ/m3), a przekroczona była dopuszczalna częstość przekraczania 24 godzinnego stężenia dopuszczalnego w roku kalendarzowym, czyli ponad 35 dni w roku. Zgodnie z przepisami dla pyłu zawieszonego PM10 dopuszczalny poziom substancji w powietrzu dla 24 godzin wynosi 50 µ/m3 i może być przekraczany 35 razy w roku.
Ocena jakości powietrza w Opolu, z uwagi na pyły zawieszone, prowadzona jest w oparciu o pomiary na stanowiskach pomiarowych zlokalizowanych w Opolu przy ul. Minorytów (pomiar automatyczny) oraz na Os. Armii Krajowej (pomiar manualny). Na stacjach tych odnotowano w 2015 r. przekroczenia stężeń średniodobowych:
- na stacji przy ul. Minorytów - 48 dni (przy dopuszczalnych 35 dniach), czyli w 2015 r. przekroczono dopuszczalną ilość o 13 dni,
- na stacji przy Os. Armii Krajowej - 45 dni (przy dopuszczalnych 35 dniach), czyli w 2015 r. przekroczono dopuszczalną ilość o 10 dni .
W związku z tym strefa miasto Opole uzyskała klasę C, wymagającą wdrażania naprawczych programów ochrony powietrza (POP), ponieważ odnotowano przekroczenia średniodobowej wartości dopuszczalnej pyłu zawieszonego PM10 z ponadnormatywną częstością. W roku 2014 stężenia średniodobowe były przekraczane przez 63 dni. W roku 2013 stężenia średniodobowe były przekraczane przez 46 dni, rok 2012 – 51 dni, rok 2011 – 68 dni, rok 2010 – 69 dni, rok 2009 – 63, rok 2008 – 45 dni, rok 2007 – 29 dni.
W przyszłym roku Zarząd Województwa Opolskiego zamierza opracować nowy Program ochrony powietrza dla strefy miasto Opole, z uwagi m.in. na zmianę granic tej strefy. Na podstawie POP, który zostanie uchwalony przez Sejmik Województwa Opolskiego, Miasto zleci nowy „Program ograniczenia niskiej emisji na terenie Opola”, w którym po konsultacjach, zostaną określone konkretne działania mające na celu znaczne ograniczenie niskiej emisji wraz z kosztami ich realizacji.
W 2017r. zlecimy opracowanie nowego „Programu ochrony środowiska dla miasta Opola”, co wynika z przepisów prawnych oraz potrzeb sporządzenia aktualnej diagnozy stanu środowiska w mieście.
W ramach realizacji zadań z zakresu ochrony powietrza i ograniczenia niskiej emisji, w 2015 r. opracowano „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla miasta Opola” (PGN). Plan Gospodarki Niskoemisyjnej to narzędzie, służące do dobrego planowania energetycznego w gminie. PGN musi być spójny przede wszystkim z „gminnymi planami zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” oraz innymi dokumentami, w których znajdują się zapisy dotyczące redukcji zużycia energii. Opracowanie takiego programu umożliwia aplikowanie o środki unijne w perspektywie finansowej 2014-2020, na realizację zadań związanych z termomodernizacją budynków komunalnych, w tym użyteczności publicznej i komunalnych budynków mieszkaniowych, wymianę oświetlenia ulicznego, wymianę miejskiego taboru autobusowego, budowę i modernizacją infrastruktury drogowej. Projekt taki był wymagany przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, które chce zracjonalizować wydatki na zadania sektora publicznego. Zadanie uzyskało dofinansowanie z NFOŚiGW w wysokości 85% kosztów. Wykonawcą PGN była Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. z Warszawy na opracowanie PGN. Rada Miasta Opola w dniu 17 grudnia 2015 r. podjęła uchwałę w sprawie przyjęcia „Planu gospodarki niskoemisyjnej dla miasta Opola”. W ramach realizacji zadań wynikających z PGN, planowane są modernizacje miejskiej sieci ciepłowniczej oraz nowe przyłączenia budynków mieszkalnych. Wpłynie to również na zmniejszenie emisji pyłów zawieszonych, ponieważ zostaną zlikwidowane węglowe źródła ogrzewania. Realizacja zadań zaplanowanych w PGN pozwoli na ograniczenie emisji dwutlenku węgla o 54.537,83 Mg/rocznie oraz pozwoli na ograniczenie zużycia energii elektrycznej o 99.833,93 MWh/rocznie. Ponadto zaplanowane w PGN inwestycje w zakresie odnawialnych źródeł energii pozwolą na wytworzenie energii w ilości 35.243,85 MWh/rocznie.
Żeby przeciwdziałać zjawisku niskiej emisji, przewiduje się wydanie rozporządzenia określającego wymagania dla kotłów na paliwo stałe.
Ministerstwo Rozwoju opracowało projekt rozporządzenia w sprawie wymagań dla kotłów na paliwo stałe o mocy nie większej niż 500 kW. Od początku 2018r. na polskim runku będą sprzedawane oraz dopuszczone do montażu wyłącznie kotły o najlepszych standardach emisyjnych. Nowe piece, które są ręcznie zasilane paliwem, nie będą mogły emitować więcej niż 60 mg pyłu na metr sześcienny. W przypadku kotłów automatycznych – nie więcej niż 40 mg pyłu na metr sześcienny. Te przepisy będą obowiązywały przez dwa lata, ponieważ od 2020 r. w Polsce obowiązywać zaczną unijne przepisy, które dopuszczać będą do obrotu na rynku tylko najmniej emisyjne piece. Ministerstwo Rozwoju zwraca uwagę, że obecnie największą popularnością cieszą się kotły o bardzo niskich parametrach emisyjnych, które stanowią ok. 70% pieców wykorzystywanych w Polsce (ponad 5 mln ogółem). Urządzenia te nie mają filtrów eliminujących emisje niebezpiecznych związków do powietrza. Tym samym producenci dostarczają na rynek przede wszystkim najtańsze kotły, które są najmniej przyjazne środowisku.
Poprzez przedmiotowe rozporządzenie, Minister Rozwoju zamierza rozwiązać dwa problemy: zanieczyszczenie powietrza wywołane emisjami z indywidualnych systemów grzewczych w gospodarstwach domowych oraz niski poziom innowacyjności polskich producentów kotłów na paliwo stałe. Nastąpi ograniczenie możliwości wyboru kotłów, do tych najlepszej jakości. Celem rozporządzenia jest m.in. zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza wywołanego emisjami z indywidualnych systemów ogrzewania. Zidentyfikowano w Polsce 34 producentów kotłów na paliwo stałe (kilku wiodących oraz pozostali działający z dużo mniejszej skali). Będę oni musieli dostosować swoją produkcję do wymagań jakościowych dla kotłów na paliwo stałe. Projekt rozporządzenia określa, że przepisy tego rozporządzenia będą dotyczyły także kotłów wyprodukowanych przed 1 stycznia 2018 r. Oznacza to, że „stare” kotły również będą musiały spełniać ustalone normy.
Poszukujemy różnych możliwości w zakresie działań systemowych nad źródłami emisji i ich wpływom na stan powietrza, ale również szukamy najskuteczniejszych oraz prawidłowych instrumentów służących zbadaniu stanu jakości powietrza w mieście.
