W raporcie Europejskiej Agencji Środowiska pt. „Jakość powietrza w Europie – raport 2015” stwierdzono, że większość mieszkańców europejskich miast jest narażonych na działanie zanieczyszczeń powietrza w stężeniach uważanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za niebezpieczne. Do najbardziej szkodliwych dla zdrowia zanieczyszczeń należą pyły zawieszone (PM 10 i PM 2,5), ozon w warstwie przyziemnej atmosfery (O3) oraz dwutlenek azotu (NO2). Ocena skutków zdrowotnych związanych z długotrwałym narażeniem na PM 2.5 wykazała, że zanieczyszczenie to było odpowiedzialne za 432 tys. przedwczesnych zgonów w Europie w 2012 r., wskaźnik ten utrzymuje się na podobnym poziomie od lat.
Wiele zagrożeń
Obecne w zanieczyszczonym powietrzu pyły zawieszone mogą powodować choroby układu krążenia i płuc, zawały serca oraz zaburzenia rytmu serca. Pył PM 2,5 cechuje się zdolnością przenikania do najgłębszych części płuc, gdzie jest akumulowany lub rozpuszczany w płynach biologicznych, co objawia się ostrymi reakcjami układu oddechowego, nasileniem astmy czy też osłabieniem czynności płuc. Z kolei pył PM 10 powoduje nieprawidłową pracę rzęsek, a tym samym zaleganie śluzu w drogach oddechowych i niemożność usuwania szkodliwych substancji na zewnątrz, co wspomaga rozwój infekcji. Pyły zawieszone w dużej mierze są przyczyną schorzeń układu oddechowego (alergie, choroby płuc, katar, bóle gardła), krążenia (miażdżyca, niewydolność serca) oraz nerwowego (choroby Parkinsona i Alzheimera).
Drugim szkodliwym dla zdrowia zanieczyszczeniem jest dwutlenek azotu. Może on podrażniać płuca i powodować mniejszą odporność na infekcje dróg oddechowych oraz grypę. Tlenki azotu obniżają też odporność organizmu na infekcje bakteryjne, działają drażniąco na oczy i drogi oddechowe, powodują zaburzenia w oddychaniu i są przyczyną astmy. Ponadto powodują uszkodzenie płuc, zmniejszają zdolność krwi do przenoszenia tlenu i mogą być przyczyną chorób nowotworowych.
Nie bez znaczenia dla zdrowia człowieka jest też obecny w zanieczyszczonym powietrzu tlenek węgla, który łączy się we krwi z hemoglobiną, utrudniając prawidłowe krążenie. Efektem są dolegliwości związane z układem krążenia oraz centralnym układem nerwowym.
Tlenek węgla uniemożliwia też prawidłowe transportowanie tlenu przez krew, co może prowadzić do znacznej redukcji dostarczanego tlenu do serca, co jest szczególne niebezpieczne dla osób cierpiących na choroby serca.
Warto też zwrócić uwagę na zagrożenia dla zdrowia wiążące się z obecnością w powietrzu dwutlenku siarki, który działa drażniąco na drogi oddechowe, powodując skurcz oskrzeli. Poza tym prowadzi do uszkodzenia płuc, a także zmniejszenia zdolność krwi do przenoszenia tlenu.
Niska emisja – wysokie ryzyko
Szacunki międzynarodowej organizacji non-profit HEAL wskazują, że w Polsce z powodu chorób wywołanych zanieczyszczonym powietrzem rocznie umiera ok. 45 tys. osób. Najbardziej na skutki niskiej emisji narażeni są mieszkańcy terenów miejskich, zwłaszcza tam, gdzie ciepło jest generowane indywidualnie, za pomocą pieca węglowego, nierzadko o niewielkiej sprawności. Na konsekwencje występowania niskiej emisji narażone są także osoby starsze, dzieci oraz ludzie o obniżonej odporności, w tym chorujący na choroby układu oddechowego (np. na astmę) oraz krążenia. Pod koniec 2013 r. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem po raz pierwszy uznała zanieczyszczenia powietrza za czynnik rakotwórczy. Zdaniem ekspertów, są dowody na to, że zanieczyszczenia powietrza powodują nowotwory płuc i mają związek ze wzrostem zachorowalności na raka pęcherza. Warto mieć na uwadze fakt, że objawy związane z przebywaniem na obszarze zanieczyszczonego środowiska często nie pojawiają się nagle i są wynikiem długotrwałego oddychania zanieczyszczonym powietrzem.
Wpływ na zdrowie to jednak nie wszystkie skutki niskiej emisji, gdyż powoduje ona również pogorszenie stanu zieleni miejskiej, redukuje składniki odżywcze w glebie i niszczy uprawy. Natomiast przenikanie zanieczyszczeń do wód i gleb wpływa na kondycję organizmów żywiących się zanieczyszczoną wodą, bądź roślinami, pobierającymi wodę albo składniki odżywcze z zanieczyszczonej gleby.
